موضوع : <-PostCategory->

امر به معروف و نهي از منكر ؛اهميت ،مراتب وروشها

    ارزش و اهميتي كه در مكتب اسلام به امر به معروف و نهي از منكر داده شده، انسان‌ها را مسئول يكديگر و نيز مسئول دين خويش دانسته است.

     امر به معروف و نهي از منكر در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران [ويرايش]در اصل هفتم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به اين جهت توجه ويژه و تاكيد و تصريح گشته است. «در جمهوري اسلامي ايران دعوت به خير، امر به معروف و نهي از منكر، وظيفه اي است همگاني و متفاوت بر عهده مردم نسبت به يكديگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت، شرائط و حدود و كيفيت آن را قانون تعيين مي كند». (والمومنون بعضهم اولياء بعض يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر).[۱۲] با توجه به اصل هفتم از قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، لازم است كه نظام اسلامي بايد وزارتخانه، سازمان، مركز وگروهي را با هر نام مناسب تشكيل دهد كه وظيفه اين گروه، همان اجراي صحيح قانون زندگي ساز امر به معروف و نهي از منكر باشد كه خود پشتوانه اي محكم براي قدرتمندي نظام و براي حفظ مصالح آحاد مردم و جامعه انساني اسلامي است. خداي متعال، پس از آن كه دستور مي فرمايد بر اين كه برادري واتحاد در پرتو توحيد را مستحكم سازيد و همواره از تفرق و پراكندگي دوري جوئيد وبا اين كه قبلا متفرق و دشمنان يكديگر بوديد، امروز با نعمت اسلام قدر نعمت اخوت را بدانيد[۱۳] مي افزايد: (ولتكن منكم امه يدعون الي الخير و يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر واولئك هم المفلحون). «و بايد از ميان شما گروهي و امتي باشند كه به خير و نيكي دعوت نمايند، وامر به معروف و نهي از منكر كنند و اينان همان رستگارانند».[۱۴]

      هدف عمده و اساسي در امر به معروف و نهي از منكر محقق شدن معروف و زدوده شدن منكر است. براي نيل به اين هدف به نظر مي رسد كه بايد به دنبال بهترين و مؤثرترين راهكارها و شيوه هاي عملي بوده باشيم.

جايگاه ارزشي امر به معروف و نهي از منكر در اسلام

1. امر به معروف و نهي از منكر از صفات مؤمنان است: «تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ».[52]

2. در رديف ايمان به خداوند، نماز، زكات و ... قرار دارند: «أَقامُوا الصّلاةَ وَ آتَوُا الزّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ».[53]

3. بهترين فرد و بهترين امت، آنان هستند كه امر به معروف و نهي از منكر مي كنند: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ».[54]

4. رستگاري، نتيجه دعوت به خير و امر به معروف و نهي از منكر است: «وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».[55]

وظايف و صفات آمران به معروف و ناهيان از منكر (نكته ها)

      از ديدگاه قرآن كريم دو وظيفه و چند صفت درباره آمران به معروف آمده است:

1. كساني در امر به معروف موفق ترند كه خودشان صفات برجسته اي داشته باشند و اهل توبه و سجده و ركوع و قيام باشند[56]؛ خلاصه اهل عمل باشند و در شمار مؤمنان واقعي قرار گيرند.2. اين افراد نبايد توقع مادي از مردم داشته باشند.[57]3. سخنانشان منطقي باشد.[58]4. سخنانشان نرم و ملايم باشد.[59]5. سخنانشان هدايت كننده باشد.[60]6. جداكننده حق و باطل باشد.[61]7. نااميدكننده نباشد.[62]8. هشداردهنده و موعظه كننده باشد.[63]9.يك سخن باشد.[64]10.نيك سخن باشد.[65]11.ادبيات ساده بيان شود.[66]

12.با فرهنگ اسلام منطبق باشد.[67]

برخي صفات آمران و ناهيان[68] (پيام كوتاه)1. همراهي گفتار و كردار2. نيت پاك و خالص بدون منت گذاشتن بر ديگران3. شرح صدر و صبر و حوصله4. آشنايي با منكر و معروف5. خوش برخورد و خوش چهره بودن7. گفتار نرم و ملايم8. پرهيز از مبهم گويي و پيچيده گويي9. صبر و تحمل در مقابل مشكلات ايجاد شدهآثار امر به معروف و نهي از منكر[71] (نكته ها)- تقويت مصالح همه افراد جامعه- تقويت اهل ايمان- خواري كافران

- برپايي واجبات الهي- برقراري روابط اجتماعي و اقتصادي سالم- امنيت راه ها- جلوگيري از فساد و تبعيض- عزت و سربلندي مسلمانان

امام علي(ع) مي فرمايند: «تمام كارهاي خير و حتي جهاد در راه خدا، در برابر امر به معروف، مثل رطوبت دهان است در برابر آب دريا».[1]

شهيد ثاني نيز مي‏فرمايد: «آيات و روايات امر به معروف و نهي از منكر آن‌قدر زياد است كه عظمت آن كمر را مي‌شكند.[2]

شرايط امر به معروف و نهي از منكر

1. شناخت و آگاهي

كسي كه امر به معروف و نهي از منكر مي‌كند، بايد معروف و منكر را بشناسد و در ضمن از شيوه و راه و رسم آن آگاهي داشته باشد.[3] امام حسين(ع) در اين باره مي‌فرمايند: «كسي كه امر به معروف مي كند، بايد حلال و حرام را بداند».[4]

2. احتمال اثرگذاري

انسان بايد در امر و نهي خود، احتمال تأثير بدهد. ازاين‌رو، اگر احتمال دهد امر و نهي او تأثير ندارد، وظيفه اي متوجه او نيست؛ البته نبايد مسئله، بهانه اي براي ترك امر به معروف و نهي از منكر در همه حال شود.

3. ايمني از ضرر

اگر به خاطر امر به معروف و نهي از منكر، ضرري متوجه مال و جان شخص يا خانواده وي شود يا انجام اين وظيفه، مفاسد بزرگ تري در پي داشته باشد، امر به معروف و نهي از منكر واجب نيست؛ چه اين خطر در حال حاضر باشد چه در آينده.

4. اصرار گناهكار

اگر فرد گناهكار پس از عمل خلاف خود، تصميم بر ترك گناه داشته باشد، نهي او لازم نيست. امام خميني (ره) در تحرير الوسيله اين گونه بيان مي كنند: «منظور از استمرار و ادامه دادن اين است كه بار ديگر، هر چند يك بار آن گناه را مرتكب شود و منظور اين نيست كه دائماً آن را انجام دهد. پس اگر يك بار شراب نوشيد و قصد دارد يك بار ديگر بنوشد، نهي او واجب است».[12]

مراحل و مراتب امر و نهي

امر به معروف و نهي از منكر، مراتبي دارد كه اگر هدف با مراتب پايين به دست مي آيد، نبايد مراتب بالاتر را عملي كرد.

1. اظهار تنفر قلبي

مرتبه اول از امر به معروف و نهي از منكر، اظهار تنفر قلبي است. به اين صورت كه كاري كند كه ناراحتي قلبي خود را از منكر آشكار سازد و به طرف بفهماند منظورش از اين عمل، اين است كه او معروف را انجام دهد و منكر را ترك كند. اين مرتبه چند درجه دارد؛ همانند روي هم فشار دادن پلك ها، اخم كردن و چهره در هم كشيدن، روگرداندن، دوري كردن و ترك رفت و آمد.

2. امر و نهي گفتاري

مرحله دوم از امر به معروف و نهي از منكر، تذكر از راه گفتار و زبان است. امام خميني (ره) در اين باره مي فرمايد: «اگر بداند از مرحله اول امر به معروف و نهي از منكر نتيجه نمي گيرد، واجب است از مرتبه دوم استفاده كند؛ البته در صورتي كه احتمال اثر بدهد».[14]

3. اقدامات عملي

اگر مرتبه اول و دوم با همه مراحلي كه دارند در انجام واجب و ترك گناه مؤثر نباشد، بايد مرحله سوم امر و نهي صورت گيرد كه جلوگيري عملي از گناه است. البته در عصر حاكميت اسلام، مرتبه سوم امر به معروف و نهي از منكر، به عهده دستگاه هاي حكومتي است و وظيفه مردم به مرتبه اول و دوم محدود مي‌شود.

صفات آمر و ناهي

1. هماهنگي حرف و عمل

مردم بيش از حرف، به عمل انسان آمر و ناهي مي نگرند و از رفتار او بيش از سخنش تأثير مي پذيرند؛ چنانكه گفته اند:

دو صد گفته چون نيم كردار نيست

2. برخورد شايسته و چهره باز

داشتن چهره گشاده و جذّاب، عامل جذب ديگران است. از اين رو، برخورداري از ملايمت و برخورد نرم و پرهيز از اخمو بودن، مي تواند در موفقيت شخص آمر به معروف مؤثر باشد.

3. خيرخواه بودن

در حديثي از امام حسين(ع) آمده است: «كسي كه امر به معروف مي كند، بايد....خيرخواه مردم و انگيزه اش سوز دروني و غيرت ديني باشد».[20]

4. اخلاص

اگر آمر انتقاد مي كند، نبايد بر اساس سليقه شخصي، حزب سياسي ، عقده دروني و كينه و انتقام باشد. اگر كار، مخلصانه انجام پذيرد، ‌خداوند در تأثيرگذاري بهتر آن ياري رسان او خواهد بود.

5. شكيبايي

كسي كه امر به معروف و نهي از منكر مي كند، در برابر تمايلات مردم ايستاده است و به يقين از طرف بعضي مردم مورد نامهرباني قرار خواهد گرفت. او اگر صبر نداشته باشد، با يكي دو برخورد تند دست از انجام وظيفه برخواهد داشت. قرآن در نشانه بندگان خوب خداوند مي فرمايد: «آنان كساني هستند كه هرگاه با افراد ناآگاه برخورد كنند، با سلام ]و مسالمت[ از كنار آنها گذر مي كنند».[21]

7. بزرگواري

مردي نصراني با جسارت به امام باقر(ع) گفت: تو بقر هستي؟ امام فرمود : «من باقر (شكافنده علم) هستم». نصراني گفت: تو پسر آشپز هستي ؟ امام فرمود: «اين حرفه او بود.» نصراني گفت: تو پسر كنيز سياه بدزبان مي باشي؟ (در حالي كه مادر امام باقر(ع) زني بافضيلت و دختر امام حسن مجتبي(ع) بود.) امام فرمود: «اگر راست مي گويي، خدا او را بيامرزد و اگر دروغ مي گويي، خدا از تو درگذرت.» مرد نصراني كه اين بزرگواري و شكيبايي را از امام باقر(ع) ديد، به شگفت آمد و مسلمان شد.[22]

8. ملاحظه زمينه هاي مناسب

زماني كه مرحوم ملا محمد تقي مجلسي به شهرت نرسيده بود، يكي از ارادتمندان او به نزدش شكايت آورد كه از آزار همسايه به تنگ آمده ام. شب ها دوستان نااهل خود را جمع مي كند و تا صبح به شراب‌خواري و لهو و لعب مشغولند و آسايش ما را از بين برده اند. ايشان فرمودند: امشب آنها را ميهمان كن و من هم مي آيم، شايد خداي تعالي او را هدايت كند.» او همسايه اش را كه رئيس اشرار بود، به همراه دوستانش دعوت كرد و ملا محمد تقي مجلسي هم زودتر به منزل او رفت و در گوشه اي نشست.

9. انتقاد از كار، نه از شخص

اگر خلافكار احساس كند شخصيت دارد و محبوب است و تنها نقطه ضعف او كار خلافش است، به راحتي آن را ترك مي‌كند. در روايات مي‌خوانيم: «چه‌بسا خداوند افرادي را دوست دارد؛ اگر چه از عمل آنها ناخشنود است».[24]

شخصي از امام كاظم(ع) پرسيد: يكي از ياران شما شراب خورده است. آيا از او دوري جويم؟ امام فرمود: «از كارش دوري جوييد، نه از خودش».[25]

10. توجه به خصوصيات اخلاقي هر فرد

در حديثي از امام حسين(ع) آمده است: «كسي كه امر به معروف مي‌كند، ... بايد بداند كه هر كس خلق و خويي دارد و با هر كس بايد طور خاصي سخن گفت».[26]

11. گفتار نيك

در حديثي از امام حسين(ع) آمده است: «كسي كه امر به معروف مي كند، بايد...گفتارش نيكو باشد».[27]

آثار امر به معروف و نهي از منكر

1. حفظ اسلام و احكام آن

اسلام، حقيقتي است كه حفظ آن به اجراي آن در زندگي فردي و اجتماعي مؤمنان است و امر و نهي ديني، وسيله اي مقدس و مؤثر براي اجراي احكام دين به شمار مي آيد. امام باقر(ع) فرمودند: «امر به معروف و نهي از منكر، راه انبيا و صالحان و فريضه عظيمي است كه ديگر واجبات به وسيله آن اجرا مي گردد».[28]

2. تقويت مؤمنان

اميرمؤمنان علي(ع) فرمود: «كسي كه امر به معروف كند، پشت مؤمنان را محكم كرده است».[29]

3. به دست آوردن خلافت الهي

پيامبر اعظم (ص) فرمودند: «كسي كه امر به معروف و نهي از منكر كند، خليفه خدا در زمين و خليفه رسول اوست».[30]

4. آبادي زمين

امام باقر(ع) فرمودند: «به وسيله امر به معروف و نهي از منكر، زمين آباد مي شود».[31]

5. امنيت

امام باقر(ع) فرمودند: «به وسيله امر به معروف و نهي از منكر، راه ها امن مي گردد».[32]

6. رستگاري

قرآن كريم مي فرمايد: «بايد از شما مسلمانان گروهي باشند كه به خير و نيكي دعوت كنند و امر به معروف و نهي از منكر نمايند و آنها رستگارانند».[33]

7. تضعيف كفار

اميرمؤمنان علي(ع) مي فرمايند: «كسي كه نهي از منكر كند، بيني كافران را به خاك ماليده است».[34]

8. خير و نيكي

پيامبر اعظم(ص) فرمودند: «امت من تا وقتي امر به معروف و نهي از منكر مي كنند، در خير و خوشي هستند».[35]

9. اصلاح اجتماع

امام خميني(ره) در وصيت نامه الهي ـ سياسي خود فرمودند:

همان‌طور كه هر شخص و هر فردي موظف است خودش را اصلاح كند، موظف است ديگران را هم اصلاح كند. اصل امر به معروف و نهي از منكر براي همين است كه جامعه را اصلاح كند.[36]

آثار ترك امر به معروف و نهي از منكر

1. تسلط اشرار

امام رضا(ع) مي فرمايد: «امر به معروف و نهي از منكر كنيد؛ وگرنه، اشرار بر شما چيره مي-شوند و خوبانتان دعا مي كنند و مستجاب نمي‌گردد».[39]

2. محروميت از بركات الهي

امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «هر گناهكاري كه در قومي گناهي انجام دهد و بر معصيتش ادب نشود، نخستين چيزي كه خدا آن قوم را به آن گرفتار مي سازد، محروميت از بركات الهي است».[40]

3. عقوبت الهي

اميرمؤمنان امام علي(ع) ‌مي فرمايد: «خداوند عموم مردم را به گناه پنهاني گروه خاصي عذاب نمي كند، ولي وقتي عده اي آشكارا گناه كنند و عامه مردم از آن جلوگيري ننمايند، هر دو گروه مورد عقوبت خداي عزّوجلّ قرار مي گيرند».[41]

عوامل ترك امر به معروف و نهي از منكر

1. گناه ديگران، كاري به ما ندارد .

بعضي به اين دليل كه «من و گناهكار را در يك قبر نمي گذارند»، در برابر باطل ساكت مي‏مانند. اين گروه توجه ندارند كه گاه خلاف يك فرد، در كل جامعه اثر دارد و يك گناه، زمينه ساز انواع گناهان ديگر مي‏شود. در حديث مي‏خوانيم كه پيامبر گرامي اسلام فرمودند:

: «گناه مخفيانه، تنها به گناهكار ضربه مي‏زند، ولي اگر از گناه آشكار نهي نشود، به همه مردم ضربه خواهد زد».[43]

2. ترس‌هاي بي مورد

گاهي انسان امر به معروف و نهي از منكر نمي‌كند؛ زيرا مي‏ترسد. از چه؟ از در خطر افتادن موقعيت اجتماعي، اقتصادي، سياسي يا از دست دادن دوستان و مورد انتقاد قرار گرفتن و... .

3. با يك گل بهار نمي‏شود !

گاهي سكوت ديگران، انسان را به سكوت در نهي از منكر وا مي‏دارد؛ به طوري كه فرد با خود مي‏گويد: با يك گل بهار نمي‌شود. او بايد بداند كه امر به معروف در آن فضاي مرگبار و ساكت، پاداش بيشتري دارد و چه‌بسا بيشتر اثرگذار باشد.

4. ديگران هستند !

گروهي امر به معروف و نهي از منكر نمي كنند و مي‏گويند اگر لازم باشد، فلان شخصيت، يا مقام و يا فلان انجمن اسلامي و ديگران هستند؛ غافل از آنكه امر به معروف همچون نماز، وظيفه همه است و غفلت ديگران، دليلي براي توجيه غفلت ما نيست.

5. طمع

گاهي شخصي به طمع مال، گرفتن جايزه و هديه و عيدي، جذب مشتري، خوشايندي ديگران و امثال آن، در برابر منكرات سكوت مي‏كند.

6. رفاه‌طلبي

بعضي در برابر منكرات خود را به بي‏خبري مي‏زنند و رفاه طلب هستند. رسول خدا(ص) فرمود: «شما به دليل علاقه به زندگي مرفه و بي خبري از مسئوليت ها امر به معروف و نهي از منكر نمي‏كنيد».[45]

7. ضعف ايمان

ضعف ايمان، از ديگر عواملي است كه موجب ترك نهي از منكر مي شود. پيامبر اعظم(ص) فرمودند: خداوند عزّوجلّ، مؤمن ضعيفي را كه دين ندارد، دشمن مي دارد. گفته شد: مؤمن ضعيفي كه دين ندارد كيست؟ فرمود: «كسي كه نهي از منكر نمي كند».[46]

8. ضعف نفس

گاهي سكوت و رها كردن امر به معروف و نهي از منكر، سرچشمه روحي و رواني دارد و به دليل ضعف نفس ايجاد مي‌شود؛ يعني فرد خجالت مي‏كشد و حيا مي‏كند. اين نوع حيا در روايات اسلامي مورد انتقاد است و بايد اين صفت را با تمرين كردن از خود دور كرد. شخص بايد بداند كه خجالت موقّت در دنيا، نتيجه‏اي جز آتش ابدي در قيامت نخواهد داشت.

از كجا شروع كنيم؟

1. خود

2. خانواده

اصلاح خود و خانواده، مقدم بر اصلاح جامعه است. قرآن مي‏فرمايد: «اي پيامبر! اول به دختران و همسرانت سفارش كن و آن‌گاه به زنان ديگر.»[49] در جاي ديگر مي‏خوانيم: «اي مؤمنان! خود و خانواده خود را از آتش حفظ كنيد».[50]

3. نسل نو

در امر به معروف و نهي از منكر، اگر سراغ نسل نو برويم، توفيق بيشتري خواهيم داشت. اين حقيقت نياز به تجربه ندارد و آيات و روايات رسيده معصومان گوياي آن است. در روايات مي‏خوانيم: «سراغ نسل نو برويد؛ زيرا آنان زودتر از ديگران به سوي خير گرايش مي-يابند».[51]

از:فرض اله عبادالهي، مسوول روابط عمومي ودبير شوراي امربه معروف ونهي ازمنكر سازمان امور اقتصادي ودارايي آذربايجان شرقي

منبع : http://as.mefa.ir

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: